اصلاح نشست نامتقارن ساختمانها

اصلاح نشست نامتقارن ساختمانها

 

اصلاح نشست نامتقارن ساختمان

نشست نامتقارن چیست و به چه علتی رخ می دهد؟

موضوع نشست در یک ساختمان زمانی مطرح می شود که رقوم ارتفاعی اولیه اجرا شده در آن به دلیل تغییرات در خاک زیرین ساختمان دچار تغییر شود. وجود خاکهای مسئله دار، گودبرداری در زمین مجاور، ترکیدگی لوله آبرسانی در مجاورت ساختمان و نشت آب به زیر فونداسیون، نشت آب از شبکه جمع آوری فاضلاب به زیر فونداسیون، و تخریب دهانه چاه های جذبی فاضلاب اجرا شده در مجاورت ساختمان از عمده ترین عواملی هستند که می توانند باعث تغییر در خاک زیرین ساختمان شوند. باید توجه داشت که موضوع وقوع نشست در یک ساختمان ربطی به عمر آن ندارد و در هر زمانی از دوره بهره برداری ممکن است به وقوع پیوندد. اگر نشست یک ساختمان در اثر عوامل ذکر شده در بالا رخ دهد دارای دو ویژگی بارز خواهد بود. ویژگی اول این است که نشست در یک مدت زمان نسبتا کوتاه (چند روز تا چند ماه) رخ می دهد که این موضوع همواره موجب نگرانی شدید ساکنین آن ساختمان می شود. ویژگی دوم این است که نشست اغلب بصورت نامتقارن اتفاق می افتد و ساختمان اصطلاحا دچار کج شدگی و یا ناشاقولی می شود.

در ایران، کالای مسکن در زمره کالاهای بسیار گران قیمت قرار دارد و هر فردی برای تهیه این کالا می بایست بخش مهمی از سرمایه خود را هزینه نماید. بر همین اساس، زمانیکه حادثه نشست در یک ساختمان رخ می دهد، اغلب افراد نگران از دست رفتن سرمایه اصلی خود می شوند و همین موضوع باعث اتخاذ تصمیماتی می شود که در اغلب موارد نادرست بوده و می تواند باعث صرف هزینه های غیرضروری و بی اثر شود.

وقوع نشست نامتقارن در یک ساختمان چه مشکلاتی را برای ساکنین آن ایجاد می کند؟

1. با توجه به اینکه در ایران ساختمانها اغلب چسبیده به هم (صرفا با فاصله درز انقطاع تعیین شده در آیین نامه 2800) اجرا می شوند، کج شدگی ناشی از نشست نامتقارن می تواند باعث تکیه کردن ساختمان مذکور بر ساختمان همسایه شود. توجه شود که بر اساس آیین نامه 2800، وجود درز انقطاع به منظور حذف یا کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر در هنگام وقوع زلزله ضروری است.
2. در ساختمانی که دچار نشست نامتقارن و کج شدگی شده است، شیب بندی اجرا شده در حمام، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، بام و پیلوت جهت هدایت آب به کفشورها به هم می خورد. در این حالت جمع شدگی آب می تواند موجب نفوذ تدریجی آن به سطوح زیرین و ایجاد آسیب در بخش نازک کاری ساختمان گردد.

در هنگام وقوع نشست در یک ساختمان چه اقداماتی می بایست صورت پذیرد:

از نقطه نظر تمامی استانداردها و کتب فنی موجود در دنیا، بهره برداری از ساختمانی که در اثر نشست نامتقارن غیر مجاز ناشاقول و کج شده باشد مجاز نیست. مقدار نشست نامتقارن مجاز در یک ساختمان بستگی به نوع خاک و نوع فونداسیون آن دارد، لیکن در اغلب موارد از عدد 5 سانتیمتر کمتر است. در بسیاری از موارد دیده شده است که برخی افراد حقیقی یا حقوقی سودجو از جو روانی و هیجانی ایجاد شده در حادثه نشست یک ساختمان استفاده کرده و با این ادعا که می توانند مشکل به وجود آمده را با حداقل هزینه و به روش استاندارد حل نمایند، نسبت به انجام اقدامات نادرست و صرفا هزینه بر در ساختمان مبادرت می ورزند. باید توجه داشت که در صورت مواجهه با چنین پیشنهادی که می توان ساختمان را صرفا با انجام اقدامات تثبیتی نظیر اجرای شمع، میکروپایل، تزریق و یا هر روش مشابه دیگری که مانع از ادامه وقوع نشست می شود، مورد بهره برداری قرار داد، حتما مستنداتی که به پشتوانه آن چنین راهکاری مطرح شده است از شخص یا شرکت پیشنهاد دهنده درخواست شود. زیرا در مورد ساختمانهای کج شده، راهکار تثبیت خاک زیر فونداسیون به تنهایی کافی نبوده و می بایست اقدامات مقاوم سازی سازه نیز صورت پذیرد. همواره باید به خاطر داشت که بخش مهمی از هزینه ای که صرف احداث هر ساختمانی می شود، جهت فراهم آوردن ظرفیت مقابله با زلزله محتمل در آن محل می باشد. ستونهای ساختمانی که از حالت شاقولی خود خارج شده است در زمان وقوع زلزله آسیب پذیر بوده و مقاومت بسیار کمتری از خود نشان می دهند. به همین دلیل اگر در یک ساختمان کج شده از راهکار اصلاح نشست استفاده نشود، مقاوم سازی اعضای سازه ای آن اجتناب ناپذیر خواهد بود.  در چنین حالتی، مجموع هزینه های تثبیت و مقاوم سازی آن ساختمان بطور قطع بسیار بیشتر از هزینه اصلاح نشست نامتقارن در آن خواهد بود. صرفنظر از همه این موارد، هم به لحاظ امنیت روحی و روانی مالکین و ساکنین ساختمان و هم به لحاظ ارزش گذاری ملک، یک ساختمان کج مقاوم سازی شده نمی تواند شرایط یک ساختمان شاقول را داشته باشد. بنابراین ملاحظه می شود که تنها راه حل استاندارد، چه به لحاظ فنی و چه از نظر اقتصادی انجام عملیات اصلاح نشست و شاقول سازی در آن ساختمان می باشد.

روشهای اصلاح نشست نامتقارن ساختمان:

روشهایی که برای اصلاح نشست نامتقارن یک ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند را می توان در دو گروه اصلی زیر جای داد:

روش برش خاک: در این روش رقوم ارتفاعی نقطه ای که بیشترین میزان نشست در آن رخ داده است به عنوان مبنا در نظر گرفته می شود و با تجهیزات مخصوص بخشی از خاک نقاط با رقوم بالاتر برداشته می شود تا از این طریق رقوم در همه نقاط یکسان گردد. برج پیزا معروف ترین سازه ای است که در آن به کمک این روش بخشی از کج شدگی اضافی رخ داده در آن جبران شده است. در بخش مقالات جزئیات مربوط به روش بکار رفته در برج پیزا ارائه شده است. نکته مهمی که در بررسی روش برش خاک باید به آن توجه داشت این است که بر خلاف تصورات اغلب مهندسین، تجهیزات و ملاحظات فنی و اجرایی این روش بسیار پیچیده بوده و نیازمند صرف هزینه قابل توجه می باشد. برای اثبات این مدعا، از علاقه مندان دعوت می شود که مقاله مربوط به شاقول سازی برج پیزا به روش برش خاک در بخش کتابخانه سایت را مطالعه نمایند.

مهمترین معایب روش برش خاک در این است که رقوم ارتفاعی ساختمان پس از شاقول سازی، به اندازه میزان نشست نامتقارن اولیه پایین برده می شود. در چنین شرایطی علاوه بر اینکه تفاوت در رقوم ارتفاعی ساختمان شاقول سازی شده با ساختمانهای مجاور به راحتی قابل تشخیص می باشد، وقوع مشکلات حین بهره برداری نظیر نفوذ آبهای سطحی ناشی از بارندگی ها به داخل ساختمان و یا اختلال در اتصال انشعابات ساختمان (به ویژه فاضلاب) به شبکه اصلی قابل انتظار می باشد.

 

روش جکزنی در زیر فونداسیون: همانطور که در بخش قبلی نیز عنوان گردید از مهمترین معایب روش برش خاک این است که نمی تواند رقوم ارتفاعی ساختمان را به حالت قبل از نشست برگرداند. باید به این موضوع توجه داشت که تنها راه دقیق و اصولی برای اصلاح نشست یک ساختمان این است که وضعیت آن به حالت قبل از نشست برگردانده شود. برگرداندن یک ساختمان به حالت قبل از نشست فقط و فقط با روش جکزنی در زیر فونداسیون امکان پذیر است. در این روش با استقرار جکهای پرتوان در زیر فونداسیون، مقادیر نشست رخ داده در نقاط مختلف ساختمان اصلاح می شود. در مورد ساختمانهایی که دارای پی نواری و رادیه هستند، در اغلب موارد، پس از تکمیل مرحله اصلاح نشست ساختمان دیگر ضرورتی بر مقاوم سازی آن نخواهد بود. این شرکت پس از  بررسی دقیق جزئیات فنی و اجرایی روشهای اصلاح نشست نامتقارن، روش جکزنی در زیر فونداسیون را به عنوان بهینه ترین روش برگزیده و در طی یک دهه اخیر نسبت به اجرای این روش در نقاط مختلف کشور مبادرت ورزیده است.